Jakie powinny być drzwi w budynkach inwentarskich? Wymagania i kryteria wyboru
Kluczowym warunkiem doboru drzwi w budynkach inwentarskich jest znajomość wymagań zwierząt, dla których projektuje się i buduje pomieszczenia. Dotyczy to przede wszystkim wymiarów funkcjonalnych, jakimi wyróżniają się poszczególne gatunki i kategorie zwierząt w przyjętym systemie utrzymania. Drzwi inwentarskie muszą spełniać też inne wymagania, jak np. odpowiednia wytrzymałość i odporność na zanieczyszczenia oraz być bezpieczne dla zwierząt.
Spis treści
- Wymagania techniczne dla drzwi i bram w obiektach inwentarskich
- Aspekty prawne - podstawowa norma
- Na co jeszcze zwrócić uwagę przy wyborze drzwi inwentarskich?
Wymagania techniczne dla drzwi i bram w obiektach inwentarskich
Odpowiednie wymiary
Właściwie dobrane, funkcjonalne drzwi i bramy w budynkach inwentarskich (np. oborach, chlewniach czy stajniach) muszą uwzględniać gabaryty utrzymywanych zwierząt oraz pozwalać na ich płynne i bezkolizyjne przemieszczanie się. Poza tym wymiary drzwi powinny być dostosowane do bezpośrednich czynności, jakie są wykonywane w ich obrębie.
Na przykład, jeżeli do zadawania paszy wewnątrz budynku będzie wykorzystywany samojezdny wóz paszowy, to gabaryty drzwi wjazdowych muszą być dopasowane do szerokości oraz wysokości takiej maszyny, żeby nie stwarzać trudności w cyklu żywieniowym. Podobna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku drzwi dla obsługi obiektu (nazywanych często serwisowymi) lub tych zlokalizowanych w ciągu komunikacyjnym dla krów (do dojarni lub na wybieg zewnętrzny). Aspekty praktyczne, takie chociażby jak minimalizowanie kolizyjności w przemieszczeniu, zawsze powinny być kluczowym kryterium doboru drzwi.
Bezpieczeństwo zwierząt
W odniesieniu do wymagań dla drzwi w kwestii dobrostanu zwierząt to według dyrektywy Rady Europy 98/58/EEC wszystkie materiały budowlane wykorzystywane przy tworzeniu budynków inwentarskich, w tym także te przeznaczone na drzwi oraz bramy, nie mogą być szkodliwe dla zwierząt i powinny nadawać się do dokładnego czyszczenia i dezynfekcji.
Ponadto żadne wyposażenie budynku inwentarskiego nie może stanowić realnego zagrożenia dla zwierząt oraz obsługi, np. powodować zranień przez ostre krawędzie i wystające elementy. W prawidłowo zamontowanych i użytkowanych drzwiach inwentarskich m.in. nie mogą wystawać zbyt długie elementy montażowe jak śruby czy kołki. Powinny one być odpowiednio zagłębione, ewentualnie osłonięte specjalnymi maskownicami.
Odporność na uszkodzenia mechaniczne
Elementy infrastruktury budynków hodowlanych, w tym również drzwi oraz bramy, należy projektować oraz wykonywać w taki sposób, aby były one odporne na różnego typu uszkodzenia mechaniczne – zarówno wywołane przez zwierzę, jak i ciężki sprzęt mechaniczny wykorzystywany w gospodarstwie. Odpowiednią wytrzymałość można osiągnąć, stosując właściwe materiały budowlane.
We współczesnym budownictwie inwentarskim tradycyjne drewniane drzwi i wrota są zazwyczaj zastępowane przez rozwiązania bazujące na głównej ramie z kształtowników ze zwykłej stali ocynkowanej ogniowo lub kwasoodpornej. Wypełnienie ramy może być wykonane z blachy stalowej (najczęściej o trapezowym kształcie), tarcicy drewnianej, a także z coraz szerzej wykorzystywanej płyty warstwowej z poliuretanowym rdzeniem.
Przeczytaj również:
- Mycie hal przemysłowych – rodzaje zabrudzeń, metody ich czyszczenia
- Zbiorniki przeciwpożarowe – niezawodna obsługa serwisowa to podstawa bezpieczeństwa chronionych obiektów
Odporność na obciążenia chemiczne
W warunkach gospodarstwa powierzchnie elementów wyposażenia budynku, w tym również drzwi, podczas użytkowania narażone są na duże obciążenia chemiczne związane z agresywnym środowiskiem, jakie wytwarzają naturalne odchody zwierząt. W związku z tym, oprócz właściwego doboru samego materiału do budowy drzwi, ważna jest ochrona jego powierzchni, zapewniona np. poprzez nałożenie powłoki ochronnej w postaci farby lub innego środka zalecanego przez producenta wyrobu.
Łatwość utrzymania w czystości
Ponadto konstrukcja drzwi lub bramy budynku inwentarskiego powinna umożliwiać ich dokładne i regularne czyszczenie. To główna i najtańsza metoda walki z korozją, na którą szczególnie narażone są łączenia drobnych elementów, takich jak zawiasy, rygle lub zasuwy, ponieważ to w takich miejscach najczęściej zalegają resztki paszy oraz odchodów zwierzęcych.
Dobrze jest także, jeżeli powierzchnia skrzydeł drzwi jest gładka, bez zbędnych zagłębień, i nadaje się do mycia ciśnieniowego, ręcznego lub z użyciem pary wodnej. Oczywiście zabiegi czyszczenia i konserwacji drzwi należy przeprowadzać w taki sposób, aby nie wywierały negatywnego wpływu na zwierzęta trzymane w budynku.
Wielokrotnie udowodniono, że należyte, regularne czyszczenie elementów infrastruktury budynku inwentarskiego wpływa na wzrost poziomu dobrostanu zwierząt.
Izolacyjność cieplna
Dobierając drzwi inwentarskie, trzeba też brać pod uwagę wymagania dotyczące izolacyjności cieplnej w danym obiekcie, który musi być zaprojektowany pod względem termicznym tak, by zewnętrzne zmiany klimatyczne nie powodowały przekroczenia parametrów mikroklimatu odpowiednich dla chowu zwierząt.
Według Wolskiego (L. Wolski, „Wymiarowanie termiczne obiektów w zabudowie rozproszonej”, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001) współczynnik przenikania ciepła drzwi i wrót Umax powinien wynosić 2,5 W/(m2K) dla czterech stref klimatycznych w kraju. Dla porównania można wspomnieć, że ten współczynnik, np. dla ścian zewnętrznych jednomateriałowych oraz ścian wewnętrznych pomiędzy pomieszczeniami dla zwierząt, zwykle zamyka się w przedziale od 1 do 1,2 W/(m2K). Trzeba też pamiętać, że wymagania zawarte w WT 2021 obowiązują wszystkie nowo wznoszone budynki (od 1 stycznia 2021 roku), również te inwentarskie czy hodowlane.
Wymagania mikroklimatyczne dla wnętrz tego typu obiektów są jednak mocno zróżnicowane w zależności od gatunku utrzymywanych zwierząt czy nawet samej technologii chowu, dlatego te kwestie trzeba rozpatrywać indywidualnie. Wspomniane wartości Umax są granicznymi (maksymalnymi) i nie należy ich utożsamiać z wartościami zalecanymi do stosowania.
Aspekty prawne - podstawowa norma
Drzwi i bramy stanowiące części wyposażenia, podobnie jak większość elementów infrastruktury technicznej budynku inwentarskiego, podlegają wytycznym wynikającym z właściwych norm budowlanych i ww. dyrektywy. Sytuacja prawna w tym zakresie została znacząco sprecyzowana w 2005 roku, kiedy do katalogu polskich norm weszła norma PN-EN 13241-1:2005 „Bramy. Norma wyrobu. Część 1: Wyroby bez właściwości dotyczących ognioodporności lub dymoszczelności”, która stanowi podstawę prawną umożliwiającą oznaczanie drzwi i bram znakiem budowlanym oraz znakiem CE.
Obecnie obowiązuje norma PN-EN 13241+A2:2016-10 „Bramy. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne".
Ww. norma określa przede wszystkim dwie grupy wymagań: związanych z bezpieczeństwem i eksploatacją bram uruchamianych ręcznie lub z napędem oraz tych dotyczących aspektów mechanicznych. Stanowi także specyfikację techniczną zawierającą wymagania niezbędne dla dokonania oceny zgodności bram instalowanych na obszarach znajdujących się w zasięgu ludzi, a których głównym celem jest stworzenie bezpiecznego dostępu dla towarów i ludzi w obiektach przemysłowych, użytkowych oraz mieszkalnych. Nie ma jednoznacznej definicji wskazującej, że dotyczy to również budynków inwentarskich, ale niewątpliwie obiekt inwentarski jest także obiektem mieszkalnym dla żywych zwierząt.
Przy wyborze bramy i jej specyfikacji należy brać pod uwagę miejsce zainstalowania i oczekiwane wymagania eksploatacyjne, takie jak m.in.: bezpieczeństwo użytkowania, łatwość obsługi, zakres i częstotliwość zabiegów konserwacyjnych, tryb i częstotliwość pracy oraz stopień automatyzacji. W kwestiach związanych z aspektami mechanicznymi bram i drzwi norma obejmuje zagadnienia dotyczące: siły potrzebnej do obsługi ręcznej (tzw. siła operacyjna), wytrzymałości i trwałości mechanicznej, geometrii oszklenia/elementów szklanych, zabezpieczenia przed cięciem i potknięciem, bezpieczeństwa otwierania oraz wydzielania substancji niebezpiecznych.
W jednym z rozdziałów ww. normy zawarto stwierdzenie, że obok spełnienia ww. wymagań, tam gdzie jest taka potrzeba, powinny być określone i wyspecyfikowane tzw. wymagania specjalne, związane z wodoszczelnością, odpornością na obciążenie wiatrem i hałasem, oporem cieplnym, przepuszczalnością powietrza i trwałością właściwości specjalnych. Ponieważ w większości budynków rolniczych przebywają zwierzęta lub składowane są płody rolne, to warunki środowiskowe (mikroklimatyczne) stworzone wewnątrz obiektu stanowią niezwykle ważną kwestię z punktu widzenia dobrej praktyki rolniczej.
Na co jeszcze zwrócić uwagę przy wyborze drzwi inwentarskich?
Przy znacznie rozwiniętym obecnie poziomie produkcji inwentarskiej rolnicy coraz częściej decydują się na drzwi i bramy z klasy Premium, gdzie poza funkcjonalnością produktu liczą się także jego walory estetyczne oraz ewentualny poziom automatyzacji.
Jeżeli wartość całego obiektu inwentarskiego liczona jest w dziesiątkach tysięcy złotych, to cena drzwi, nawet klasy Premium, nie stanowi zazwyczaj dla inwestora większej przeszkody finansowej w całym budżecie inwestycji. Właściwie wybrany produkt powinien niezawodnie służyć przez wiele lat. Warunki środowiskowe oraz znaczne ryzyko uszkodzeń mechanicznych, na jakie narażone są drzwi inwentarskie podczas eksploatacji, nie pozwalają na stosowanie w tej kwestii półśrodków i rozwiązań niesprawdzonych.
Analizując zagadnienie wykorzystania drzwi inwentarskich do budynków o różnym przeznaczeniu użytkowym, można zauważyć, że podział danego rodzaju drzwi dla danej grupy zasadniczo nie istnieje. Może to wynikać przede wszystkim z uniwersalności obecnie dostępnej stolarki tego typu. Drzwi, które montuje się w oborze dla krów, zapewne sprawdzą się też dobrze w chlewni czy kurniku. W tej kwestii liczy się przede wszystkim dobra jakość wyrobu dobranego do docelowego obiektu. Główną rolę odgrywają tu dwie przesłanki technologiczno-techniczne: izolacja cieplna oraz wytrzymałość mechaniczna produktu.
Pozostaje także kwestia należytego użytkowania drzwi w praktyce. W gospodarstwach rolniczych intensywność ich eksploatacji jest znaczna. Ponadto drzwi w odróżnieniu od ścian czy dachu to elementy ruchome, narażone zarówno na działanie zmiennych warunków pogodowych, jak i innych czynników zewnętrznych. Dlatego też dbanie o drzwi podczas ich eksploatacji może zwiększyć okres ich użytkowania w niewątpliwie niełatwym środowisku rolniczym.
