Redukcja zanieczyszczeń środowiska w świetle certyfikacji BREEAM. Jak ograniczyć negatywny wpływ obiektu na środowisko?

BREEAM jest jednym z kilku obecnych na polskim rynku certyfikatów środowiskowych budynków. To stworzony w Wielkiej Brytanii wielokryterialny system oceny obiektów, które w założeniu inwestorów mają być proekologiczne. BREEAM pozwala na niezależną, obiektywną analizę przedsięwzięcia zgodnie ze stałymi kryteriami oceny. Spełnienie przez budynek konkretnych wymagań potwierdza, że na etapie projektu i budowy ograniczono negatywny wpływ inwestycji na środowisko.

Spis treści

1. Kryteria oceny BREEAM
2. Zanieczyszczenie środowiska a certyfikacja BREEAM
3. Wpływ czynników chłodniczych
4. Ograniczenie emisji tlenków azotu
5. Gospodarowanie wodą opadową
6. Redukcja nocnego zanieczyszczenia światłem
7. Ograniczenie hałasu
8. Podsumowanie

Kryteria oceny BREEAM

Elementy podlegające ocenie zostały przyporządkowane do 10 kategorii: zarządzanie, zdrowie i komfort użytkowników, energia, transport, woda, materiały, odpady, wykorzystanie terenu i ekologia, zanieczyszczenia, a także innowacje.

Wymagania certyfikacji można podzielić na trzy rodzaje:

• wymagania minimalne (ang. minimum requirements) – są to minimalne wymagania, jakie trzeba spełnić przy ubieganiu się o dany poziom certyfikatu. Im wyższy poziom, tym wymogów minimalnych jest więcej i są one trudniejsze do realizacji;
• wymagania konieczne (ang. prerequisites) – występują w niektórych kredytach jako warunek początkowy, którego spełnienie warunkuje uzyskanie jakiejkolwiek ilości punktów;
• kredyty – spełnienie wymogów poszczególnych kredytów skutkuje przyznaniem konkretnej liczby punktów.

Zanieczyszczenie środowiska a certyfikacja BREEAM

Certyfikacja BREEAM (z ang. Building Research Establishment Environmental Assessment Method) skupia się przede wszystkim na wpływie realizowanego projektu na środowisko, a pojęcie zanieczyszczeń emitowanych do środowiska potraktowane jest w certyfikacji bardzo szeroko.

Począwszy od ograniczenia negatywnego wpływu czynników chłodniczych, przez redukcję emisji NOx pochodzących z ogrzewania budynku i wytwarzania ciepłej wody użytkowej, ograniczenie spływu powierzchniowego i zanieczyszczenia wód, aż do zmniejszenia hałasu i nocnego zanieczyszczenia światłem – wszystkie te zakresy zostały ujęte w certyfikacji BREEAM w osobnej kategorii pod nazwą „Pollution”.

Należy jednak podkreślić, że powyższe zagadnienia wpływają nie tylko na środowisko, lecz również na zdrowie i dobre samopoczucie człowieka – ograniczenie hałasu czy zanieczyszczenia światłem ma bezpośredni wpływ nie tylko na komfort użytkowników certyfikowanego obiektu, lecz również na osoby z sąsiedztwa.

Przeczytaj także:

• PepsiCo Środa Śląska - najbardziej ekologiczna fabryka w Europie jest pod Środą Śląską
• Nowa inwestycja z certyfikatem BREEAM - Panattoni Park Szczecin III (hala A i B)

Wpływ czynników chłodniczych

Czynniki chłodnicze są postrzegane jako dość duże zagrożenie dla środowiska. Problemem są przede wszystkim niekontrolowane wycieki do atmosfery z nieszczelnych instalacji czy urządzeń. Na przestrzeni lat wprowadzano kolejne restrykcje dotyczące stosowania czynników chłodniczych i niektóre z nich (takie jak freony CFC i HCFC) zostały wycofane z rynku. Na ich miejsce wprowadzono nowsze gazy, mniej szkodliwe dla środowiska.

Stosowane obecnie na szeroką skalę czynniki chłodnicze charakteryzują się brakiem wpływu na warstwę ozonową (wskaźnik ODP = 0) oraz wysokimi współczynnikami globalnego ocieplenia (GWP większości stosowanych czynników ma wartość od 1400 do 4000). Czynnik chłodniczy R410A ma wartość GWP równą 2088, co oznacza, że emisja 1 kg tego gazu jest równoznaczna z uwolnieniem do atmosfery ponad 2 t CO₂, a to może znacząco przyczynić się do ocieplenia klimatu.

BREEAM rozpatruje problem czynników chłodniczych w kilku aspektach.

Po pierwsze promowane są budynki, które ich nie używają. Takie projekty od razu mają zagwarantowaną maksymalną ilość punktów dostępną dla tego kredytu. Z kolei projekty, w których zastosowano czynniki chłodnicze, muszą spełnić szereg wymagań, aby uzyskać punkty. Warunkiem koniecznym (niepunktowanym) dla budynku z instalacjami chłodniczymi jest spełnienie normy EN 378:2009+A2:2012 (części 2 oraz 3).

W przypadku systemów pracujących na amoniaku muszą być one zgodne z wymaganiami dokumentu wydanego przez Institute of Refrigeration Ammonia Refrigeration Systems Code of Practice. Jeden punkt jest przyznawany za stosowanie czynników chłodniczych o zerowym potencjale niszczenia warstwy ozonowej (ODP = 0). Projekty w Polsce spełniają to kryterium w związku z obowiązującym prawem unijnym.

Dwa punkty można uzyskać, jeśli wykaże się, że zastosowane systemy wykorzystujące czynniki chłodnicze charakteryzują się emisjami ekwiwalentu CO₂ w cyklu życia (DELC CO2e ) poniżej 100 kg CO₂/kW wydajności chłodniczej lub grzewczej. Alternatywnie uzyskanie punktów jest możliwe, jeśli do ogrzewania lub chłodzenia budynku wykorzystywane są systemy z czynnikami chłodniczymi o potencjale tworzenia efektu cieplarnianego (GWP) ≤10.

Jeśli systemy wykorzystujące czynniki chłodnicze charakteryzują się emisją ekwiwalentu bezpośredniego efektu cyklu życia CO₂ (DELC CO2e) poniżej 1000 kg CO₂/kW wydajności chłodniczej lub grzewczej, można uzyskać tylko jeden punkt.

Kolejnym zagadnieniem jest zastosowanie systemu kontroli wycieków. Wdrożenie procedury diagnostycznej lub zainstalowanie automatycznego systemu wykrywania wycieków czynników chłodniczych pozwala na uzyskanie jednego punktu. Konieczne jest, aby zainstalowany system był zdolny do ciągłego monitoringu, a w przypadku wykrycia nieszczelności mógł odizolować i zatrzymać pozostały ładunek czynnika chłodniczego.

Dla instalacji małych (poniżej 6 kg na jednostkę) kryterium to jest spełnione automatycznie. Uznano bowiem, że w takich instalacjach ryzyko dużego wycieku i szkody środowiskowej jest minimalne. W takiej sytuacji, przy rozpatrywaniu cyklu życia urządzeń, inwestycja w sprzęt do wykrywania wycieków przynosi niewielkie korzyści.

Ograniczenie emisji tlenków azotu

Kolejnym źródłem zanieczyszczeń, tym razem lokalnych, w kontekście planowanej inwestycji są emisje tlenków azotu – NOx. Są to składniki stanowiące poważne zagrożenie, a w wysokich stężeniach mogą być bardzo niebezpieczne dla człowieka. Powstają w procesach spalania, np. w silnikach, są przyczyną problemów z oddychaniem, powodują choroby alergiczne.

Gdzie zatem szukać możliwości ich redukcji? W przypadku budynków są to oczywiście planowane źródła ciepła oraz ciepłej wody użytkowej. Certyfikacja BREEAM wskazuje, że dla obiektów innych niż przemysłowe emisja tlenków nie powinna być wyższa niż 56 mg/kWh lub 40 mg/kWh (jeśli chce się uzyskać więcej punktów w tej kategorii). Dla obiektów przemysłowych obowiązuje ta sama wartość – 56 mg/kWh, ale należy rozważyć osobno przestrzeń biurową i obszar halowy/produkcyjny z uwagi na duże różnice funkcjonalne.

W obiektach przemysłowych trzeba więc zwrócić uwagę na dobór odpowiednich kotłów gazowych, a także rozważyć ogrzewanie w postaci grzejników elektrycznych (przynajmniej w biurach). Niestety najczęściej wybierane promienniki dla hal nie spełniają wytycznych w zakresie emisji NOx.

Gospodarowanie wodą opadową

Odpowiednie gospodarowanie zgromadzoną na terenie wodą to odpowiedzialność zarządcy, jednak zanieczyszczenie wód i gruntów to już problem dotyczący nas wszystkich.

Aby uniknąć rozlewania się zanieczyszczonych wód na tereny sąsiednie lub do kanalizacji, BREEAM wskazuje rozwiązania, takie jak np. zakaz odprowadzania wód dla opadów do 5 mm, oczyszczanie ich przy użyciu odpowiednich, zrównoważonych technik, tzw. SuDS (ang. Sustainable Drainage System). Mogą to być np. zbiorniki infiltracyjne, zielone dachy, nawierzchnia przepuszczalna, a w miejscach, gdzie woda staje się zanieczyszczona (np. tereny parkingów), należy zastosować separatory substancji ropopochodnych.

Celem tych punktów jest zachęcanie do minimalizowania zanieczyszczenia cieków wodnych przez odprowadzanie potencjalnie zanieczyszczonej wody do kanalizacji publicznej lub pośrednio do wód.

Redukcja nocnego zanieczyszczenia światłem

Pojęcie zanieczyszczenia światłem odnosi się do obecności niewłaściwego, niepożądanego lub zbyt intensywnego oświetlenia oraz zakłóceń nim wywołanych. Zanieczyszczenie świetlne jest problemem stosunkowo nowym, pojawiło się równolegle z potrzebą oświetlania przestrzeni życia człowieka po zmroku. Termin ten nie jest jeszcze rozpowszechniony i nie zawsze jest kojarzony poprawnie. Oczywiście samo oświetlenie dróg czy ścieżek jest pożądane ze względu na komfort i bezpieczeństwo użytkowników, natomiast światło mające negatywny wpływ na środowisko jest emitowane w przestrzeń, w górną półsferę, czyli w obszar, w którym nie jest potrzebne.

Efektem niepoprawnego sterowania światłem jest także stosowanie zbyt mocnego natężenia, oświetlanie większego obszaru, niż jest to konieczne, i kierowanie wiązki światła w nieboskłon. Wszystkie te zjawiska powodują wzrost zużycia energii elektrycznej. Rozświetlone niebo to nieodwracalna strata pieniędzy i zapasów paliw kopalnych: węgla, ropy i gazu.

Zanieczyszczenie światłem wpływa niekorzystanie nie tylko na faunę i florę, lecz także na wiele aspektów życia człowieka. Skutki zdrowotne zanieczyszczenia światłem mogą być bowiem bardzo poważne, gdyż wynikają z zaburzenia cyklu dobowego, są to m.in. zaburzenia snu, zwiększenie ryzyka wystąpienia nowotworów i depresji oraz pogorszenie wzroku. Główną konsekwencją zanieczyszczenia światłem dla zwierząt jest zakłócenie ich orientacji w terenie.

Inne skutki to negatywny wpływ na rozmnażanie i komunikację między osobnikami. W przypadku roślin niepożądane oświetlenie powoduje zakłócenie cyklu wzrostu, zwiększoną podatność na choroby, insekty i pasożyty. BREEAM promuje projekty, które całkowicie wyeliminowały uciążliwe oświetlenie zewnętrze. Działania takie jednakże nie mogą mieć negatywnego wpływu na bezpieczeństwo i ochronę obiektu oraz jego użytkowników.

Alternatywnie, w budynku z zainstalowanym oświetleniem zewnętrznym, jeden punkt można uzyskać, jeśli może być ono (z wyjątkiem oświetlenia bezpieczeństwa i ochrony) automatycznie wyłączane między godz. 23:00 a 7:00. BREEAM wprowadza również wymagania dotyczące maksymalnej luminancji (CD/m²) podświetlanych reklam.

Oświetlenie stosowane w celach bezpieczeństwa pomiędzy 23:00 a 7:00 powinno spełniać niższe poziomy zalecane w tych godzinach, zgodnie z normami CIE 150-2003 i CIE 126-1997. W tym celu często stosuje się automatyczne wyłączniki zmniejszające poziomy oświetlenia po godzinie 23:00.

Ograniczenie hałasu

Zagadnienie nadmiernego hałasu kojarzone jest przede wszystkim z miastami, głównie ze względu na hałas komunikacyjny. Warto jednak wspomnieć, że hałas to nie tylko samochody, a także urządzenia zlokalizowane na dachach budynków przemysłowych, biurowców czy hoteli. Dzięki zwróceniu uwagi na ten problem (również w związku z certyfikacją BREEAM) stopniowo eliminuje się z rynku urządzenia, które przekraczają europejskie standardy i powodują nadmierny hałas.

W certyfikacji BREEAM dla nowych budynków rozpoczęcie inwestycji coraz częściej poprzedzone jest operatem akustycznym, który określa aktualny poziom tła akustycznego oraz zawiera prognozę rozprzestrzeniania się dźwięku od planowanych źródeł hałasu. W przypadku gdy zakładane rozwiązania przekraczają poziomy dźwięku, wówczas analiza zawiera również rekomendacje i proponowane środki zapobiegawcze dotyczące redukcji emisji dźwięku.

Wytyczne certyfikacji BREEAM kładą szczególny nacisk na to, by certyfikowane obiekty nie były źródłem znacznego zwiększenia hałasu w stosunku do tzw. tła akustycznego, czyli hałasu już obecnego w otoczeniu.

Podsumowanie

W ostatnich latach coraz częściej mamy dowody na postępujące zmiany klimatyczne – długie okresy suszy, występowanie wysokich temperatur zimą, huragany czy powodzie. Od dawna też wiadomo, że ocieplenie klimatu i zanieczyszczenie środowiska skutkują wymieraniem kolejnych gatunków roślin i zwierząt. Naszym obowiązkiem jako społeczeństwa jest ograniczenie lub wręcz wyeliminowanie negatywnego wpływu człowieka na środowisko.

Certyfikacja BREEAM nie jest remedium na całe zło wyrządzane naturze przez ludzi. Stanowi jednak dobry drogowskaz, jakie działania możemy podjąć, by zaspokajając swoje obecne potrzeby, nie uniemożliwiać przetrwania innym gatunkom. Certyfikaty ekologiczne stanowią wspaniałą wizytówkę dla firm.

Pamiętajmy jednak, że w dobie ekologicznych dramatów to, co ma znaczenie, to nie poziom certyfikatu, lecz faktyczne ograniczenie negatywnego wpływu inwestycji na środowisko.

mgr inż. Anna Bąk, LEED AP BD+C, BREEAM Int. NC Assessor, lider zespołu LEED w JW+A, prowadzi projekty związane z certyfikacją budynków biurowych, przemysłowych i centrów danych w systemach LEED i BREEAM

mgr inż. arch. Karolina Grzesik, BREEAM International New Construction Assessor, architekt, uczestniczy w projektach związanych z certyfikacją BREEAM