Jakie warunki musi spełniać dobrze zorganizowane stanowisko pracy w hali przemysłowej?

Codzienna praca w hali przemysłowej może być uciążliwa, a nawet niebezpieczna. Dlatego tak istotne jest właściwe zorganizowanie miejsca i stanowiska pracy dla każdej zatrudnionej osoby zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Spis treści

1. Stanowisko pracy ‒ ogólne warunki bezpieczeństwa
2. Wielkość pomieszczenia i stanowiska pracy
3. Drogi dojścia do stanowiska pracy
4. Praca stojąca i siedząca
5. Oświetlenie, wentylacja i ogrzewanie

Zapewnienie bezpiecznego, komfortowego i ergonomicznego stanowiska pracy należy do obowiązków każdego pracodawcy. Wymóg taki nakłada m.in. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U.2003.169.1650), ale przedsiębiorca nie powinien tego rozpatrywać wyłącznie w kategoriach obowiązku.

Dobrze zorganizowane stanowisko pracy przekłada się bowiem na komfort, a tym samym jakość pracy. Pracownik, który dobrze się czuje w swoim miejscu pracy, będzie z całą pewnością wydajniejszy, a wykonywana przez niego praca bardziej efektywna, niż osoba, której wszystko przeszkadza w wykonywaniu codziennych obowiązków.

Zgodnie z najczęściej spotykaną definicją stanowiskiem pracy nazywamy przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje swoją pracę. Jest to więc bezpośrednie otoczenie pracownika (lub zespołu pracowników), w którym wykonuje powierzone mu zadania, razem z maszynami, urządzeniami, narzędziami i innym sprzętem oraz wyposażeniem, które są niezbędne w realizacji danego procesu. Pracownik powinien mieć na swoim stanowisku pracy wystarczająco dużo miejsca, żeby miał zapewnioną swobodę ruchu i mógł działać jednocześnie w sposób bezpieczny, jak i ergonomiczny.

Stanowisko pracy ‒ ogólne warunki bezpieczeństwa

Każde stanowisko pracy musi być z jednej strony dopasowane do rodzaju wykonywanych czynności, z drugiej natomiast dostosowane do psychofizycznych właściwości pracownika. Zawsze kluczowe przede wszystkim powinny być względy bezpieczeństwa. Dlatego jeśli na danym stanowisko istnieje ryzyko np. pożaru lub wydzielania się niebezpiecznych bądź szkodliwych substancji, wówczas powinno być ono zaopatrzone w odpowiednie środki ochronne. Jeśli z kolei wykonywane prace są niebezpieczne lub mogą powodować występowanie czynników niebezpiecznych dla zdrowia, wówczas stanowisko to musi być tak zorganizowane, żeby nie stanowiło zagrożenia dla innych pracowników, którzy w tym samym czasie znajdują się na hali.

Znajdujące się na stanowisku pracy maszyny i inne urządzenia techniczne, a dokładniej ich elementy ruchome, które mogą stanowić zagrożenie, powinny być do wysokości 2,5 m od podłogi zabezpieczone odpowiednimi osłonami. Podobnie w przypadku różnych elementów, które znajdują się na wysokości i mogą spaść. Osłony stosowane na maszynach powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do strefy niebezpiecznej i dotknięcia tych elementów.

Na stanowiskach pracy, na których działające maszyny generują duży poziom hałasu, należy stosować odpowiednie osłony dźwiękoszczelne. Jeżeli nie zapewniają one wystarczającego zabezpieczenia, pracownik powinien stosować środki ochrony indywidualnej słuchu.

Jeśli stanowisko pracy znajduje się poza halą przemysłową, należy je tak zorganizować, żeby pracownicy byli w jak najmniejszym stopniu narażeni na niekorzystne warunki atmosferyczne (np. niską lub wysoką temperaturę, deszcze, wiatr). Muszą też mieć możliwość szybkiego opuszczenia swojego stanowiska i schronienia się w bezpiecznym miejscu.

Na stanowisku pracy, poza niezbędnym sprzętem, musi być też wydzielone miejsce na surowce, materiały, półprodukty i inne elementy konieczne w procesie produkcyjnym, a także odpady, jednak tylko w ilościach, które umożliwiają utrzymanie ciągłości produkcji na danej zmianie. Stanowisko pracy nie może być więc składowiskiem różnego rodzaju elementów. W przypadku odpadów produkcyjnych powinny być one sukcesywnie usuwane.

Wielkość pomieszczenia i stanowiska pracy

Zarówno ilość miejsca, jak i wysokość pomieszczeń, w których wykonuje się pracę, powinny zapewniać odpowiednio dużo przestrzeni z punktu widzenia bezpieczeństwa i komfortu pracy. Według obowiązujących przepisów na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (czyli niezajętej przez maszyny, urządzenia i inny sprzęt).

Jeśli chodzi natomiast o wysokość pomieszczenia (hali przemysłowej), w której znajduje się stanowisko pracy, to musi ona wynosić nie mniej niż 3 m. Jeśli jednak prowadzone są prace, które powodują występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia, wówczas minimalna wysokość wynosi 3,3 m. Wysokości te można obniżyć, jeśli w hali znajduje się klimatyzacja, jednak dopiero po wcześniejszym uzyskaniu niezbędnych zgód od odpowiednich służb.

Wysokości te ponadto można obniżyć do 2,5 m, jeśli w danym pomieszczeniu pracuje stale nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia.

W przypadku pomieszczeń czasowej pracy nie mogą być one mniejsze niż 2,2 m (jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia) lub 2,5 m (jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia).

Drogi dojścia do stanowiska pracy

Każdy pracownik musi mieć zapewnione bezpieczne i wygodne dojście do swojego stanowiska pracy. Nie może być one niższe niż 2 m, jedynie w uzasadnionych sytuacjach (np. wynikających z konstrukcji maszyny) maksymalna wysokość może wynosić 1,8 m (dojście takie musi być jednak wówczas odpowiednio zabezpieczone i oznakowane). Szerokość przejścia między maszynami i innymi urządzeniami musi wynosić co najmniej 0,75 m, a jeśli odbywa się tam ruch dwukierunkowy, wówczas minimalna szerokość musi wynosić co najmniej 1 m. W przypadku zatrudniania na danym stanowisku osób niepełnosprawnych, zarówno same stanowisko, jak i dojście do niego powinny być dostosowane do możliwości poruszania się takich osób.

Do stanowisk pracy, które są położone na różnych poziomach, powinny prowadzić bezpieczne dojścia stałymi schodami, pomostami lub pochylniami. Ich nawierzchnie nie powinny być śliskie, a w miejscach, w których mogą zalegać np. pyły, powinny być ażurowe. Zamocowane na stałe drabiny lub klamry mogą służyć tylko jako dodatkowe dojścia, a jedynie w uzasadnionych przypadkach (gdy np. nie ma technicznych możliwości zastosowania schodów) mogą schody zastępować.

Praca stojąca i siedząca

W zależności od charakteru wykonywanego zadania, może być ono wykonywane w pozycji stojącej lub siedzącej. Jeżeli nie wymaga ono stale pozycji stojącej, pracodawca musi zapewnić pracownikowi możliwość siedzenia (siedziska powinny spełniać wymagania odpowiednich norm).

Jeśli natomiast wykonywana praca wymaga pozycji stojącej lub ciągłego chodzenia, w pobliżu stanowiska pracy powinno znajdować się miejsce, które umożliwi pracownikowi odpoczynek.

Oświetlenie, wentylacja i ogrzewanie

Żeby stanowisko pracy było komfortowe, musi również zapewniać odpowiednią widoczność, dopływ świeżego powietrza i odpowiednią temperaturę. Na stanowiskach pracy zaleca się stosowanie dziennego światła, chyba że jest to niemożliwe ze względu na konstrukcję budynku albo niewskazane z powodu technologii produkcji. Jednocześnie okna i świetliki powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia, które eliminują nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy. W przypadku oświetlenia sztucznego jego parametry muszą spełniać odpowiednie normy.

Również temperatura na stanowisku pracy musi być dostosowana do rodzaju wykonywanej pracy (w tym musi uwzględniać wysiłek fizyczny pracownika), nie może być jednak niższa niż 14°C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C. Stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji, a także przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.

• Zobacz galerię: Największe hale przemysłowe powstające w Polsce

Zobacz galerię 13 zdjęć

Na stanowiskach pracy, w których ciepło wydziela się przez promieniowanie w ilości przekraczającej 2500 (kJ·godz.)/m2 należy stosować nawiewną wentylację miejscową. Parametry powietrza powinny spełniać wymagania dla mikroklimatu gorącego, określone w przepisach w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Specyfika pracy w danym zakładzie może być bardzo różna i bardzo różnorodne mogą być więc stanowiska pracy. Niemniej jednak bezpieczeństwo i komfort pracownika powinny być zawsze na pierwszym miejscu, dlatego też tak ważne jest odpowiednie urządzenie stanowiska pracy.

Wojciech Traczyk