Sposoby ochrony przed hałasem w hali przemysłowej

Hałas, czyli każdy niepożądany dźwięk, który może być uciążliwy, szkodliwy dla zdrowia lub zwiększać ryzyko wypadku przy pracy, występuje w większości hal przemysłowych. Na szczęście istnieją różne sposoby ochrony przed hałasem, które pozwalają ograniczyć jego negatywny wpływ na zdrowie pracowników, a które pracodawcy są zobowiązani stosować zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Spis treści

1. Hałas jest zagrożeniem nie tylko dla słuchu ‒ sposoby ochrony przed hałasem
2. Ochrona przed hałasem w regulacjach prawnych
3. Pomiary natężenia hałasu
4. Sposoby ochrony przed hałasem w hali produkcyjnej
5. Podsumowanie

Hałas w fabrykach jest naturalnym czynnikiem, którego najprawdopodobniej nigdy nie uda się całkowicie wyeliminować. Dźwięki o nadmiernym natężeniu generowane są przez wszystkie maszyny i urządzenia produkcyjne – z jednej strony odpowiadają za nie układy napędowe tych środków produkcyjnych, a z drugiej realizowane przez nie procesy (np. cięcie lub gięcia blach albo spawanie). Do tego należy dodać wiele innych urządzeń, które pracują przez cały czas funkcjonowania fabryki. To m.in. wentylatory przemysłowe, dmuchawy, sprężarki, ale również pojazdy transportu wewnętrznego czy linie produkcyjne.

Wraz z postępem technologicznym nowe maszyny i urządzenia są pod tym względem bardziej przyjazne człowiekowi, jednak wciąż hałas należy do najczęściej występujących czynników szkodliwego środowiska pracy.

Hałas jest zagrożeniem nie tylko dla słuchu ‒ sposoby ochrony przed hałasem

Nadmierny, uciążliwy i długotrwały hałas odpowiada przede wszystkim za trwałe uszkodzenie słuchu. Warto jednak mieć świadomość, że może oddziaływać również w inny sposób na zdrowie pracowników. Może np. negatywnie oddziaływać na jego układ nerwowy, zmniejszając wydolność psychiczną (zwiększając stres), a także fizyczną, która może się przejawiać mniejszą precyzją ruchów. Co więcej, może zaburzać prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego, pokarmowego, a nawet wzroku.

Ponieważ trwały ubytek słuchu należy do najczęstszych chorób zawodowych w Polsce, przepisy wymuszają na pracodawcach określone działanie z tym związane. Powinni prowadzić odpowiednie szkolenia, na których pracownicy będą informowani m.in. o rodzaju zagrożeń i ich potencjalnych skutkach, o środkach, które mogą pomóc ograniczyć lub wyeliminować to ryzyko zawodowe, o dopuszczalnych wartościach charakteryzujących hałas, o profilaktycznej opiece zdrowotnej, o bezpiecznych sposobach wykonywania pracy, które ograniczą do minimum narażenia na hałas, a także o prawidłowym stosowaniu środków ochrony indywidualnej (ŚOI).

Mówiąc o zagrożeniu spowodowanym nadmiernym hałasem w miejscu pracy, należy też uwzględnić różne niebezpieczne sytuacje, które mogą być następstwem tego, że pracownik nie usłyszy albo źle zrozumie instrukcje, nie usłyszy nadjeżdżającego pojazdu transportowego czy też wielu innych poleceń, które mogą być istotne w danym momencie.

Ochrona przed hałasem w regulacjach prawnych

Ochrona przed negatywnymi skutkami oddziaływania hałasu w miejscu pracy należy do obowiązków pracodawcy. Stosowne regulacje można znaleźć co najmniej w kilku aktach prawnych, w tym przede wszystkim w takich jak:

• kodeks pracy,
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne,
• Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku.

Kodeks Pracy ogólnie nakazuje pracodawcy stosowanie maszyn i innych urządzeń technicznych, które mają zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczać m.in. przed nadmiernym hałasem. W powyższych rozporządzeniach znajdziemy jednak już dużo bardziej szczegółowe obowiązki pracodawcy, do których można zaliczyć m.in. konieczność wykonywania pomiarów hałasu, prowadzenie odpowiednich szkoleń, zapewnienie profilaktycznych badań lekarskich czy udostępnianie pracownikom ŚOI.

Pomiary natężenia hałasu

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawca jest zobligowany do przeprowadzania regularnych pomiarów wielkości charakteryzujących hałas i porównywania ich z dopuszczalnymi wartościami wielkości hałasu (NDN) i wartościami progów działania (szczegółowe zasady pomiarów hałasu określają inne przepisy). W przypadku przekroczenia wartości progów działania powinien podjąć odpowiednie kroki, których celem jest ograniczenie ryzyka związanego z nadmiernym hałasem.

Według przepisów poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego czasu pracy (albo tygodniowego) nie może przekraczać 85 dB. Jednocześnie maksymalny poziom dźwięku A nie może przekraczać 115 dB, a szczytowy poziom dźwięku C – 135 dB.

Istotna jest jeszcze jedna wartość. Jeśli poziom mierzonego hałasu przekroczy 80 dB, wówczas pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia niezbędnych środków ochrony słuchu dla pracowników albo ograniczyć czas pracy, stosując odpowiednią liczbę przerw.

Sposoby ochrony przed hałasem w hali produkcyjnej

Pracodawca ma dość szeroką gamę narzędzi, dzięki którym może albo ograniczyć wielkość hałasu, albo zminimalizować jego negatywny wpływ na pracownika. Narzędzia te można pogrupować według trzech kategorii:

• rozwiązania organizacyjne,
• rozwiązania techniczne,
• rozwiązania organizacyjno-techniczne.

Do pierwszej grupy środków można zaliczyć wszelkie kwestie związane z organizacją pracy w hali produkcyjnej, w której panuje podwyższony poziom hałasu. Pracodawca może ograniczyć negatywne skutki hałasu, stosując odpowiedni system pracy z niezbędnymi przerwami dla pracowników (w pomieszczeniach cichych) czy też system rotacyjny, w którym pracownik będzie wykonywał zadania w różnych miejscach, z których tylko w części panuje duże natężenie hałasu.

Przedsiębiorca może również zaplanować odpowiedni układ hali produkcyjnej, który będzie bardziej przyjazny dla pracowników. Chodzi m.in. o odpowiednie ulokowanie maszyn w hali czy wybudowanie elementów infrastrukturalnych, które będą ograniczać rozprzestrzenianie się dźwięków po całej hali. Ponadto strefy zagrożone hałasem powinny być właściwie oznakowane, a jeśli jest to możliwe i uzasadnione, również odgrodzone.

Do grupy rozwiązań technicznych zaliczamy maszyny, urządzenia, instalacje i inny sprzęt produkcyjny o obniżonym poziomie hałasu. Z jednej strony warto kupować maszyny, które nie przekraczają dopuszczalnych wartości, a z drugiej – tak projektować stanowiska pracy i stosować różne rozwiązania konstrukcyjne, które obniżą poziom generowanego przez nie hałasu. Ochronę przed hałasem stanowią również wszelkiego rodzaju dźwiękoszczelne ściany, ekrany, obudowy czy inne elementy.

• Zobacz galerię: Największe hale przemysłowe powstające w Polsce

Zobacz galerię 13 zdjęć

Konkretne rozwiązania organizacyjno-techniczne, które zmierzają do ograniczenia narażenia na hałas, wymienione są w rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne.

Są to m.in.:

• unikanie procesów lub metod pracy, które powodują narażenie na hałas i zastępowanie ich innymi, które stwarzają mniejsze zagrożenie;
• dobieranie środków pracy przeznaczonych do wykonywania określonej pracy, właściwie zaprojektowanych pod względem ergonomicznym, o możliwie najniższym poziomie emisji hałasu;
• ograniczenie narażenia na hałas środkami technicznymi, do których można zaliczyć obudowy dźwiękoszczelne, kabiny dźwiękoszczelne, tłumiki, ekrany, materiały dźwiękochłonne oraz układy izolujące i tłumiące dźwięki materiałowe;
• projektowanie miejsc pracy i rozmieszczanie stanowisk pracy w sposób umożliwiający izolację od źródeł hałasu oraz ograniczający jednoczesne oddziaływanie wielu źródeł na pracownika;
• konserwowanie środków pracy, obiektów budowlanych, urządzeń i układów izolujących i tłumiących hałas oraz innych środków ochrony zbiorowej;
• informowanie i szkolenie pracowników w zakresie poprawnego i bezpiecznego posługiwania się środkami pracy;
• ograniczanie czasu i poziomu narażenia oraz liczby osób narażonych na hałas przez właściwą organizację pracy, w szczególności stosowanie skróconego czasu lub przerw w pracy i rotacji na stanowiskach pracy.

W sytuacji, gdy powyższe środki nie zdają egzaminu – nie jest możliwe uniknięcie lub wyeliminowanie zagrożenia spowodowanego oddziaływaniem nadmiernego hałasu (przekracza on wciąż dopuszczalne wartości) – pracodawca jest zobowiązany dodatkowo udostępnić pracownikom środki ochrony indywidualnej słuchu. Powinny one być dobrane w taki sposób, żeby wyeliminować ryzyko uszkodzenia słuchu lub zminimalizować to ryzyko do absolutnego minimum w danych warunkach, jakie panują w hali przemysłowej.

Do środków ochrony indywidualnej słuchu zaliczamy m.in.:

• ochronniki słuchu, tj. słuchawki lub nauszniki,
• jednorazowe wkładki przeciwhałasowe,
• stopery,
• wkładki przeciwhałasowe.

Podsumowanie

Hale przemysłowe to miejsca, w których hałas jest stałym elementem dnia pracy. Nie da się go całkowicie uniknąć, ale dzięki odpowiednim rozwiązaniom można, a nawet trzeba redukować jego niekorzystne działania. Nadmierny hałas może bowiem przyczynić się nie tylko do utraty zdrowia pracowników, ale również do znacznego zmniejszenia ich wydajności.

Wojciech Traczyk