Czym jest scenariusz pożarowy? Kto go przygotowuje? Podstawowe założenia scenariuszy pożarowych
Scenariusz pożarowy musi być dopasowany do konkretnego budynku. Pozwala przewidzieć możliwe sytuacje w czasie pożaru oraz określa, jak powinny działać zastosowane w obiekcie urządzenia przeciwpożarowe. Dlaczego i kiedy scenariusz pożarowy musi być opracowany?
Spis treści
- Czym jest scenariusz pożarowy?
- Ważna rola systemu sygnalizacji pożaru
- Kto i jak przygotowuje scenariusz pożarowy?
- Podstawowe założenia scenariusza pożarowego - przykłady
- Rola rzeczoznawcy w opracowaniu scenariusza pożarowego
- Przykłady zagrożenia pożarowego w obiekcie z garażem podziemnym
Czym jest scenariusz pożarowy?
Definicja scenariusza pożarowego jest zawarta w rozporządzeniu MSWiA z 17 września 2021 r. w sprawie uzgadniania projektu zagospodarowania działki lub terenu, projektu architektoniczno-budowlanego, projektu technicznego oraz projektu urządzenia przeciwpożarowego pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej (DzU z 2021 roku, poz. 1722).
Zgodnie z zapisami w ww. dokumencie scenariusz pożarowy to opis sekwencji możliwych zdarzeń w czasie pożaru, reprezentatywnego dla danego miejsca jego wystąpienia lub obszaru oddziaływania, w szczególności dla strefy pożarowej lub strefy dymowej.
Scenariusz pożarowy ma uwzględniać przede wszystkim:
a) sposób funkcjonowania urządzeń przeciwpożarowych, innych technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego, instalacji i urządzeń użytkowych lub technologicznych, oraz ich współdziałanie i oddziaływanie na siebie,
b) rozwiązania organizacyjne niezbędne do właściwego funkcjonowania projektowanych zabezpieczeń.
Określa się zatem, że taki scenariusz co do obszaru, powinien opisywać to, jak powinny funkcjonować instalacje i urządzenia przeciwpożarowe w co najmniej strefie pożarowej. Są jednak przypadki, gdy instalacje przeciwpożarowe wykraczają poza strefę pożarową i w takich sytuacjach scenariusz powinien odnosić się do całości obszaru, w którym znajdują się i będą funkcjonowały ww. systemy i urządzenia. Scenariusz pożarowy to opracowanie, w którym należy wskazać, w jaki sposób te systemy i urządzenia przeciwpożarowe powinny ze sobą współdziałać.
Ważna rola systemu sygnalizacji pożaru
Zgodnie z § 5, ust. 1 ww. rozporządzenia MSWiA (DzU z 2021 r., poz. 1722), taki scenariusz pożarowy musi być opracowany zawsze, gdy dla danego budynku lub jego części wymagane jest zastosowanie systemu sygnalizacji pożarowej, stałych urządzeń gaśniczych, urządzeń oddymiających lub urządzeń zapobiegających zadymieniu.
Kluczowy jest tu jednak system sygnalizacji pożaru. Jest to instalacja, która – co do zasady – działa w sposób automatyczny i pozwala na wysterowanie/skoordynowanie pracy również innych instalacji i urządzeń przeciwpożarowych.
Może działać w alarmie jedno- lub dwustopniowym, w zależności od tego, czy w budynku przewidziano przeszkoloną obsługę, która będzie reagowała na zdarzenia w budynku. W takiej sytuacji, przyjmuje się odpowiedni czas, w którym pracownik ma dotrzeć na miejsce, w którym nastąpiła detekcja (ew. skomunikowanie się z kimś, kto znajduje się w tym obszarze lub sprawdzenie, co dzieje się na kamerach w tej części budynku).
Potem następuje weryfikacja, czy alarm pierwszego stopnia faktycznie wykazał niebezpieczeństwo, wymagające uruchomienia procedur bezpieczeństwa, czy jednak jest to alarm fałszywy i można skasować zdarzenie na centrali, zatrzymując dalszą sekwencję działań i nie doprowadzając do uruchomienia instalacji bezpieczeństwa.
System sygnalizacji pożaru może też działać samodzielnie, bez ingerencji człowieka między detekcją pożaru a wejściem centrali w alarm II stopnia, kiedy uruchamiają się przyjęte instalacje przeciwpożarowe. Wówczas mamy do czynienia z alarmowaniem jednostopniowym, kiedy po detekcji pożaru (najczęściej przez czujki w koincydencji) niezwłocznie uruchamia się alarm II stopnia i wszystkie wymagane urządzenia przeciwpożarowe zaczynają pracę.
Zdarzają się również sytuacje, w których stosowane jest rozwiązanie mieszane. W ciągu dnia, kiedy obsługa znajduje się w budynku, centrala systemu sygnalizacji pożaru pracuje w trybie dwustopniowym, a po godzinach, kiedy w budynku nie ma nikogo, centrala przestawia się w tryb pracy jednostopniowej.
Kto i jak przygotowuje scenariusz pożarowy?
Projekty instalacji i urządzeń przeciwpożarowych są opracowywane jako część projektu technicznego lub odrębny projekt urządzenia przeciwpożarowego przez osoby uprawnione/przeszkolone do projektowania poszczególnych instalacji i urządzeń.
Sporządzanie ww. projektów powinno odbywać się we współpracy z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. W toku wspólnych konsultacji powinny być ustalone zasady współdziałania poszczególnych elementów systemu, w zależności od tego, gdzie wystąpił pożar.
Podstawowe założenia scenariusza pożarowego - przykłady
Zakładając, że mamy do czynienia z budynkiem, który podzielony jest na różne strefy pożarowe lub jest wyposażony w czynne środki zabezpieczeń, w zależności od lokalizacji poszczególnych funkcji w budynku oraz związanych z nimi zagrożeń, należy przewidzieć różne okoliczności, których może zaistnieć pożar lub inne miejscowe zagrożenie. Zgodnie z tymi przewidywaniami trzeba opracować różne scenariusze działania.
Na przykład dla hal, czyli budynków kategorii PM (Przemysłowo-Magazynowe), gdzie w obrębie hali znajdują się różne rodzaje zagrożeń, często wydziela się części o różnych zagrożeniach i sposobach zabezpieczenia. Inne zabezpieczenia mogą być przewidziane w obszarze magazynowania, a inne w obszarach produkcyjnych, w zależności od zachodzących w nich procesów oraz używanych materiałów i substancji.
Scenariusz pożarowy może przewidywać również różne inne zdarzenia potencjalnie niebezpiecznie i stosowne wysterowanie urządzeń przeciwpożarowych, w odniesieniu do warunków, jakie będą panowały.
Przykładem może być przypadkowe wylanie się z beczki substancji, która w kontakcie z powietrzem tworzy toksyczne mieszaniny gazów, mogące zagrażać pracownikom hali. W takiej sytuacji system detekcji określonych substancji, przy przekroczeniu przez nie dopuszczalnych stężeń w powietrzu (lub ręczne wyzwolenie), wejdzie w stan alarmu.
W obszarze objętym alarmem może zostać uruchomiona wentylacja wyciągowa. Jednocześnie system rozgłaszania w obszarze objętym zagrożeniem, a także w częściach przyległych, może ogłosić ewakuację. W takich sytuacjach można też stosować aktywne, podświetlane znaki kierunkowe, które w zależności od miejsca zdarzenia, będą wyświetlały inny kierunek ewakuacji, zawsze przeciwny niż obszar, gdzie doszło do detekcji zagrożenia.
Rola rzeczoznawcy w opracowaniu scenariusza pożarowego
Kolejnym krokiem jest wspólne opracowanie scenariusza pożarowego dla obiektu budowlanego lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową, w których przewidziano stosowanie ww. systemów i instalacji przeciwpożarowych. Rolą rzeczoznawcy jest opracowanie części opisowej, w której znajdują się informacje o zastosowanych w poszczególnych częściach budynku instalacjach i urządzeniach bezpieczeństwa. Taki opis powinien też zawierać uproszczone algorytmy sterowań, czyli jakie urządzenia/systemy powinny się zachować w określony sposób, zależnie do scenariusza zagrożenia.
Przykłady zagrożenia pożarowego w obiekcie z garażem podziemnym
Możemy prześledzić różne sytuacje zagrożenia pożarowego na przykładzie budynku, w którym na dwóch kondygnacjach podziemnych znajdują się garaże, a w części nadziemnej centrum handlowe.
Dla obu poziomów garaży zaprojektowano wspólne kanały do oddymiania, zamykane przeciwpożarowymi klapami odcinającymi na obu kondygnacjach. Z części handlowej do garażu prowadzi szereg klatek schodowych – często oddymianych, więc również wyposażonych w system detekcji dymu.
Pożar w garażu podziemnym
Jeśli do pożaru dojdzie w garażu na kondygnacji –2, w przypadku uruchomienia alarmu II stopnia, powinny zamknąć się odcinające klapy przeciwpożarowe na kanałach oddymiających w garażu na poziomie –1. Jednocześnie powinna wyłączyć się wentylacja bytowa (zwykła), aby nie zakłócać pracy instalacji przeciwpożarowej, a wszystkie przeciwpożarowe klapy odcinające na przewodach wentylacji bytowej, przebiegających przez granice stref, powinny zostać zamknięte. Otwierają się natomiast klapy na poziomie –2 garażu i uruchamia się instalacja oddymiająca. Jednocześnie w garażu uruchamia się dźwiękowy alarm pożarowy, ogłaszający ewakuację.
Dobrą praktyką w takim przypadku jest uruchomienie także wentylacji oddymiającej w klatkach schodowych, które stanowią drogę ewakuacyjną z takiego garażu, chociaż takie klatki muszą być oddzielone przedsionkiem pożarowym. W takiej sytuacji, ze względu na dużą liczbę użytkowników budynku, należy rozważyć również ogłoszenie ewakuacji z części handlowej. Warto wziąć to pod uwagę, chociaż logika podziału strefowego wskazuje, że nie zakłada się pożaru w dwóch strefach jednocześnie.
Alarm pożarowy w części handlowej
W sytuacji, gdy alarm pożarowy zostanie uruchomiony w części handlowej, nie ma konieczności uruchamiania wentylacji oddymiającej stref garażowych. Klapy odcinające przeciwpożarowe na kanałach oddymiających na obu poziomach pozostaną zamknięte. Wentylacja bytowa zostaje wyłączona wszędzie tam, gdzie przebiega przez różne strefy pożarowe, a przeciwpożarowe klapy odcinające na kanałach wentylacji bytowej – zamknięte. Ewakuacja jest ogłoszona dźwiękowo w części handlowej, czasami również z użyciem DSO i podziałem na strefy alarmowania, jeśli stosuje się ewakuację częściową.
Scenariusze zdarzeń i algorytmy opracowane przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń ppoż. pozwalają zatem na opracowanie matrycy sterowań przez projektanta systemu sygnalizacji pożaru, według którego zostanie zaprogramowana praca poszczególnych urządzeń.
