Wymagania ppoż. dla hal. Wymagania prawne, ubezpieczycieli, strategie ochrony ppoż.
Wymagania ppoż. dla budynku zostały określone w Warunkach technicznych jako wymóg dotyczący czasu zachowania nośności konstrukcji w razie pożaru. Dodatkowe wymagania w zakresie ochrony przed pożarem hal przemysłowych określają ubezpieczyciele, przy czym ostatnio coraz częściej uznają, że samo spełnienie polskich przepisów nie jest wystarczające.
Jak pokazują statystyki (źródło danych KG PSP), mimo niewielkiego udziału procentowego pożarów w halach magazynowych czy produkcyjnych w stosunku do wszystkich występujących w Polsce (2,2%), wynikające z nich straty finansowe stanowią 25% wszystkich strat pożarowych.
Wymagania ppoż. w warunkach technicznych
W styczniu 2018 w Polsce weszły w życie nowe wymagania rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, zawierające wymóg, aby konstrukcja budynku zachowała w razie pożaru nośność przez określony czas (§ 207 ust. 1). Domyślnie można tu przyjąć, że powinien on być wystarczający do zapewnienia możliwości opuszczenia budynku przez ludzi, z uwzględnieniem bezpieczeństwa ekip ratowniczych.
Wcześniej, czyli do końca 2017, wytyczne wskazywały, aby bezpieczeństwo konstrukcji było zapewnione przez czas narzucony w § 216 rozporządzenia. Paragraf określał wymaganą klasę odporności ogniowej elementów konstrukcyjnych w zależności od klasy odporności pożarowej budynku wynikającej z § 212. W związku z tym budynkom klasy E nie stawiano żadnych wymagań w tym zakresie.
Zmiany w przepisach nakazały jednak, aby określany był przewidywany czas utrzymania nośności elementów konstrukcji, mimo że nie mają żadnej klasy odporności ogniowej. Szczególnie istotne jest to w przypadku powszechnie stosowanych stalowych hal przemysłowych. Zgodnie z wnioskami z europejskiego projektu z 2008 r. „Wspieranie rozwoju rynku kształtowników na potrzeby hal przemysłowych i niskich budynków (SECHALO) RFS2-CT-2008-0030” niewentylowane budynki jednokondygnacyjne już po kilku minutach pożaru mogą wypełnić się dymem, a zawarte w nim substancje toksyczne spowodować obezwładnienie lub śmierć ludzi. Ponadto warstwa gorącego dymu o temp. 500°C emituje strumień ciepła ok. 20 kW/m², co po kilku sekundach doprowadza do oparzeń skóry. Strażacy muszą opuścić płonący budynek po osiągnięciu przez promieniowanie cieplne natężenia 7 kW/m². Wymagania ppoż powinny zatem uwzględniać fakt, że użytkownicy obiektów produkcyjnych i magazynowych oraz strażacy powinni więc być zabezpieczeni przed niedopuszczalnym oddziaływaniem ognia i dymu w czasie pożaru, a także przed możliwością odniesienia obrażeń w wyniku uszkodzenia konstrukcji.
Aby można było to zapewnić:
- pożar powstały w budynku powinien zachowywać charakter pożaru lokalnego,
- uszkodzenie części budowli, w której powstał pożar, nie powinno prowadzić do zniszczenia jego całości,
- zniszczenia konstrukcji, w tym elewacji, nie mogą zagrażać otoczeniu.
Wymagania ppoż. w umowach ubezpieczycieli
Dodatkowe wymagania w zakresie wymagań ppoż. dla hal przemysłowych i znajdującego się w nich mienia określają ubezpieczyciele, przy czym ostatnio coraz częściej uznają, że samo spełnienie polskich przepisów nie jest wystarczające. Na stanowisko takie wpłynął znaczny wzrost liczby pożarów w obiektach produkcyjnych i magazynowych w ostatnim czasie i związane z tym straty materialne. W latach 2010–2015 w Polsce miało miejsce 13 750 pożarów obiektów produkcyjnych i 6614 magazynowych. Straty finansowe wynosiły w obu grupach średnio 420 mln zł rocznie, a 75% z nich dotyczyło obiektów produkcyjnych (dane statystyczne KG PSP). Istotne jest jednak, że ponad 83% omawianych zdarzeń stanowiły pożary małe – o powierzchni nieprzekraczającej 70 m², co odpowiada kryteriom pożarów lokalnych z Eurokodu 1 (według PN-EN 1991-1-2:2006) – średnica do 10 m i moc do 50 MW.
Powszechnie uznaje się, że niedopuszczenie do znacznego rozprzestrzenienia pożaru jest gwarantowane w przypadku użycia w obiekcie stałych urządzeń gaśniczych wodnych. Wielu właścicieli obiektów przemysłowych nie stosuje jednak tych urządzeń przeciwpożarowych, ponieważ nie wymagają tego polskie przepisy oraz ze względu na wysokie koszty inwestycyjne. Urządzenia oddymiające również nie są obligatoryjne, ale ich wykorzystanie pozwala na znaczne złagodzenie warunków dotyczących klasy odporności pożarowej obiektów i dopuszczalnej powierzchni stref pożarowych, a także ewakuacyjnych, co przyczynia się do częstego ich stosowania. Zdaniem specjalistów te złagodzenia są jednak bezzasadnie duże, a ochrona obiektów, szczególnie magazynowych, wyłącznie za pomocą systemów oddymiania hal nie gwarantuje zadowalającego poziomu zabezpieczenia.
Wymagania ppoż. w strategii ochrony przeciwpożarowej
Alternatywne podejście do omawianego problemu przedstawiają książki „Wentylacja awaryjna obiektów budowlanych” [D. Brzezińska, „Wentylacja awaryjna obiektów budowlanych”, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2019.] i „Strategie ochrony przeciwpożarowej budynków” [D. Brzezińska, P. Bryant, „Strategie ochrony przeciwpożarowej budynków”, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2018], w których zaprezentowano możliwości stosowania zabezpieczeń przeciwpożarowych, w tym różnego rodzaju systemów wentylacji awaryjnej, w trzech obszarach zabezpieczeń i z wykorzystaniem ośmiu alternatywnych środków przedstawionych w tabeli poniżej. Dodatkowo zaproponowana w nich indeksowa metoda oceny poziomu bezpieczeństwa użytych w budynku rozwiązań przeciwpożarowych w stosunku do potencjalnych oczekiwań wynikających z przepisów lub wymagań ppoż ubezpieczyciela pozwala na ich optymalizację i dostosowanie do realnych potrzeb ochrony.
| Warstwa zabezpieczeń | Środki zabezpieczeń | Rola wentylacji awaryjnej |
| Zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru | organizacja i zarządzanie ochroną przeciwpożarową | - |
| ograniczenie materiałów palnych i źródeł zapłonu | usuwanie z pomieszczeń substancji palnych i/lub wybuchowych uwalniających się na stałe lub w sytuacjach awaryjnych | |
| Zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru | bierne ograniczenia rozprzestrzeniania się pożaru/dymu | - |
| detekcja i sygnalizacja | ||
| systemy gaśnicze | ||
| wentylacja pożarowa i warunki ewakuacji | usuwanie z pomieszczeń i dróg ewakuacyjnych dymu i ciepła | |
| dyspozycyjność systemów ochrony przeciwpożarowej | - | |
| Prowadzenie działań ratowniczych | działania ratowniczo-gaśnicze | usuwanie z pomieszczeń i dróg ewakuacyjnych dymu i ciepła |
Metoda oceny strategii przeciwpożarowej, dzięki przypisaniu odpowiednich wartości punktowych do poszczególnych środków zabezpieczeń, pozwala zobrazować profil strategii na specjalnym diagramie. Ta kładąca szczególny nacisk na systemy zapobiegania pożarom powinna przewidywać przede wszystkim wentylację awaryjną, służącą ograniczeniu ilości materiałów palnych. Z kolei ta przewidująca zapewnienie sił i środków do zwalczania pożarów – brać pod uwagę wyposażenie budynku w systemy gaśnicze i wentylacji pożarowej, zapewniające utrzymanie odpowiednich warunków na drogach ewakuacyjnych, a strategia gwarantująca wspomaganie działań ratowniczych – także w czasie ich prowadzenia.
Wybór normy a wymagania ppoż.
Obliczenia parametrów projektowanej instalacji oddymiającej w hali produkcyjno-magazynowej (PM) można wykonać na postawie wytycznych zawartych w normach. Obecnie w Polsce najczęściej stosowane są w tym zakresie cztery (alternatywnie): polska PN-B-02877-4:2001, brytyjska BS 7346-4:2003, amerykańska NFPA 204:2018 i niemiecka DIN 18232-2:2007-11.
Założenia projektowe pierwszej z nich różnią się zasadniczo od pozostałych, ponieważ jej parametr wyjściowy stanowi powierzchnia obiektu, a nie wielkość projektowa pożaru i wysokość wznoszenia się słupa dymu. Norma ta jest preferowana ze względu na łatwość doboru wymaganej powierzchni czynnej klap, która najczęściej wynosi 3% powierzchni rzutu hali. Pozostałe standardy wymagają natomiast stosunkowo skomplikowanych obliczeń i uwzględnienia szeregu dodatkowych parametrów, takich jak wielkość projektowa pożaru zależna od rodzaju materiałów palnych i wysokości ich składowania oraz przewidywana wysokość dolnej granicy warstwy dymu. Pojawia się zatem pytanie, czy stosowanie wytycznych normy polskiej jest właściwe, skoro inne standardy zalecają znacząco odmienne podejście projektowe.
