Okucia przeciwpaniczne w drzwiach stosowanych na drogach ewakuacyjnych hal przemysłowych
Zamknięcia przeciwpaniczne, zwane popularnie okuciami, instalowane w drzwiach stosowanych na drogach ewakuacyjnych, zalicza się do specjalistycznych okuć budowlanych. Konieczność ich stosowania wynika z postanowień rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2020 r., poz. 1225 z późn. zm.).
Spis treści
- Zamknięcia przeciwpaniczne - uwarunkowania prawne
- Wymagania specjalne dla okuć przeciwpanicznych i awaryjnych
- Zamknięcia z drążkiem naciskowym
- Zamknięcia przeciwpaniczne z poziomą listwą naciskową
- Zamknięcia awaryjne
Zamknięcia przeciwpaniczne - uwarunkowania prawne
Zamknięcia przeciwpaniczne zwane popularnie okuciami objęte są normami: PN-EN 1125:2009 oraz PN-EN 179:2009. Konieczność ich stosowania wynika z postanowień rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2020 r., poz. 1225 z późniejszymi zmianami). Zapisano w nim m.in., że drzwi z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób oraz drzwi na drodze z tego pomieszczenia, powinny być wyposażone w urządzenia przeciwpaniczne.
W obu podanych powyżej normach zawarto stwierdzenia, że podstawowym zadaniem zamknięć (okuć) jest możliwość odblokowania drzwi przez jedno naciśnięcie elementu uchwytowego, którym może być drążek, listwa, klamka lub płytka, w czasie krótszym niż jedna sekunda, również w przypadku, gdy drzwi są zablokowane od zewnątrz. Wymagania konstrukcyjne i eksploatacyjne podane w powyższych normach mają na celu zapewnienie skutecznego zamknięcia od strony zewnętrznej i możliwości otwarcia w razie konieczności od strony wewnętrznej pomieszczenia.
Czytaj też:
Wymagania te nie zawierają szczegółowych rozwiązań, lecz podają wymiary wymagane ze względu na bezpieczeństwo. Przykładowym dla zamknięć przeciwpanicznym jest wymaganie, aby szczelina pomiędzy prętem a powierzchnią skrzydła nie była mniejsza niż 25 mm w jakiejkolwiek pozycji ruchu. Z kolei od zamknięć awaryjnych wymaga się m.in., aby klamki miały długość nie mniejszą niż 120 mm, oraz pozwalały na zachowanie co najmniej 30 mm wolnej przestrzeni między dźwignią a skrzydłem. W normach zaznaczono, że mają zastosowanie do skrzydeł drzwiowych rozwieranych lub obrotowych, których masa nie przekracza 200 kg, a wymiar szerokości nie jest większy niż 1300 mm, zaś wysokości niż 2500 mm.
Wymagania specjalne dla okuć przeciwpanicznych i awaryjnych
Zarówno okucia przeciwpaniczne, jak i awaryjne powinny ponadto spełniać wymagania specjalne, wynikające z konieczności niezawodnego działania w szczególnych warunkach otoczenia, jak pożar, wydzielanie gazów technicznych itp., prowadzących do zaistnienia paniki.
W związku z tym niezbędne jest ich wykonywanie z materiałów zapewniających sprawne działanie w zakresie temperatur co najmniej od –10°C do +60°C, a także charakteryzujących się dużą odpornością na korozję. Rozwiązania konstrukcyjne powinny gwarantować, iż żaden element nie będzie ograniczać swobodnego ruchu drzwi oraz blokować odpowiedniej szerokości ich otwarcia.
Wszystkie krawędzie i wystające naroża powinny być zaokrąglone, aby nie spowodować urazów osób podczas tłumnej ewakuacji. Zalecane jest także umieszczenie na wewnętrznej stronie drzwi piktogramu lub napisu ułatwiającego uruchomienie okucia, np. „Nacisnąć w celu otwarcia”.
Okucia przeciwpaniczne wykonane zgodnie z normą PN-EN 1125:2009 i zainstalowane właściwie na drzwiach, umożliwiają ewakuację przy minimalnym wysiłku i bez wcześniejszej znajomości funkcjonowania okucia, a więc działając prawie odruchowo. Podstawowym zadaniem stawianym tym wyrobom jest łatwość otwarcia drzwi przez osoby niedoświadczone, a także starsze i niepełnosprawne. Jest to możliwe z tego względu, że gdy z powodu paniki pierwsza z osób, która dotrze do drzwi z zamknięciem przeciwpanicznym nie zdoła uruchomić dźwigni, to napór kolejnych osób spowoduje nacisk na pręt i uruchomienie dźwigni otwierającej.
Typy zamknięć przeciwpanicznych:
- z poziomym drążkiem naciskowym,
- z poziomą listwą naciskową.
Zamknięcia z drążkiem naciskowym
Zamknięcia z drążkiem mogą być stosowane w drzwiach rozwieranych jedno- i dwuskrzydłowych oraz mieć ryglowanie jedno-, dwu- lub trzypunktowe. Ostatni z przypadków stosuje się zazwyczaj w drzwiach dwuskrzydłowych, gdzie jeden punkt jest na skrzydle czynnym, a dwa punkty na skrzydle biernym. Podobne rozwiązania są stosowane w zamknięciach z poziomą listwą naciskową.
Typowe zamknięcie przeciwpaniczne z drążkiem naciskowym jest przystosowane do montażu nawierzchniowego w drzwiach lewych lub prawych i współpracuje z zamkiem wpuszczanym. Okucie uruchamia się przy pomocy drążka wykonanego zazwyczaj ze stali nierdzewnej, o długości od 800 mm do 1300 mm, przy czym w większości przypadków istnieje możliwość docięcia na odpowiednią długość.
W jego skład wchodzi jeszcze mechanizm, wykonany przeważnie także ze stali nierdzewnej oraz elementy i śruby montażowe. Producenci oferują także specjalne wersje do drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych, w których rygiel jest wykonanym ze stali, oraz do drzwi standardowych, wyposażonych w rygiel ze znalu.
Dostępne zamknięcia przeciwpaniczne charakteryzują się wytrzymałością 100 000 lub 200 000 cykli pracy w zakresie temperatur od –20⁰C do +100⁰C.
Zamknięcia przeciwpaniczne z poziomą listwą naciskową
Drugim typem zamknięć przeciwpanicznych są okucia z listwą naciskową, stosowane jednak w mniejszym zakresie niż te z drążkiem. Najczęściej występują rozwiązania jednopunktowe boczne, przewidziane do jednoskrzydłowych drzwi rozwieranych lewych i prawych otwieranych na zewnątrz.
Jest to okucie przystosowane do montażu nawierzchniowego, współpracujące z montowanym od zewnątrz zamkiem wpuszczanym z wymienną wkładką bębenkową oraz klamką uniwersalną. Dostępne są także wersje dwu- i trzypunktowe oraz do drzwi dwuskrzydłowych. Listwa naciskowa może mieć szerokość skrzydła lub być skrócona do długości około 330 mm.
Coraz częściej spotkać można na drogach ewakuacyjnych drzwi z zamknięciem przeciwpanicznym sterowanym elektrycznie, szczególnie jeżeli wchodzą w skład systemów kontroli dostępu. Wyroby te są objęte normą PN-EN 13637:2015, w której podano wymagania dotyczące osiągów i badania sterowanych elektrycznie systemów do wyjść, specjalnie przeznaczonych do stosowania w sytuacjach niebezpieczeństwa lub paniki na drogach ewakuacyjnych.
Zamknięcia awaryjne
Zamknięcia awaryjne zgodne z normą PN-EN 179:2009 są również przeznaczone do drzwi stosowanych na drogach ewakuacyjnych, lecz w odróżnieniu od zamknięć przeciwpanicznych stosuje się je w budynkach, w których osoby są zaznajomione z wyjściem awaryjnym i działaniem specjalnych okuć, czyli w miejscach, gdzie nie przewiduje się wybuchu paniki. Mogą to być np. biurowce lub hale przemysłowe, gdzie przeprowadza się szkolenia pracujących tam ludzi.
W zamknięciach awaryjnych otwieranie drzwi następuje przez naciśnięcie na klamkę z góry w dół lub na płytkę naciskową poziomo w kierunku ewakuacji, czyli na zewnątrz. Wchodzący w ich skład zamek pozwala na odryglowanie drzwi, nawet gdy są zamknięte na klucz. Z kolei zainstalowane klamki powinny mieć takie wyprofilowanie, aby były skierowane do powierzchni skrzydła drzwi. Zapewnia to kształt litery „U”, co znacznie zmniejsza ryzyko skaleczenia lub utrudnienia ewakuacji.
Oferowane zamknięcia awaryjne mogą być instalowane w drzwiach lewych i prawych, jedno- lub dwuskrzydłowych, wykonanych z drewna, aluminium i stali oraz z PVC. W zależności od rodzaju i wymiarów drzwi dobierane są warianty ryglowania, które mogą być jedno-, dwu- lub trzypunktowe, w tym boczne i/lub górne oraz dolne.
