Oświetlenie zewnętrzne hal przemysłowych – bezpieczeństwo i energooszczędność na parkingach i placach manewrowych
Mówiąc o oświetleniu obiektów przemysłowych, najczęściej mamy na myśli wnętrza hal produkcyjnych czy magazynów. Nie można jednak zapomnieć również o terenach wokół hal przemysłowych, takich jak parkingi, place manewrowe, strefy załadunkowe czy nawet drogi dojazdowe. W przypadku tych miejsc niezwykle ważną rolę odgrywa oświetlenie zewnętrzne, które musi zapewnić bezpieczne poruszanie się po całym terenie zakładu (w tym również wykonywaną tam pracę), a przy tym powinno być także wydajne i efektywne energetycznie.
Spis treści
- Główne wymagania wobec oświetlenia zewnętrznego
- Źródła światła w oświetleniu zewnętrznym
- Oprawy oświetleniowe
- Podstawowe parametry oświetlenia zewnętrznego
- Nowoczesne systemy oświetleniowe i energooszczędne rozwiązania
Oświetlenie zewnętrzne to dość szerokie pojęcie, które obejmuje swym zakresem różne rodzaje świateł, różniące się swoim przeznaczeniem, stosowanymi oprawami i źródłami światła oraz najważniejszymi parametrami.
W przypadku obiektów przemysłowych mowa tu m.in. o oświetleniu parkingów, dróg dojazdowych i ścieżek dla pieszych, a także placów manewrowych, miejsc załadunku towarów i wykonywania innych prac, które odbywają się terenie otwartym. Nie można zapomnieć również o oświetleniu terenów nieużywanych, a także o zewnętrznym oświetleniu awaryjnym.
W każdym z powyższych przypadków, nocą, ale również gdy światło słoneczne jest już bardzo słabe, trzeba zapewnić odpowiednie oświetlenie, które oczywiście może różnić się pod wieloma względami w zależności od realizowanego zadania.
Główne wymagania wobec oświetlenia zewnętrznego
Bez względu na to, czy oświetlenie ma zapewnić odpowiednią widoczność na parkingu, w obszarze realizacji różnych procesów technologicznych czy logistycznych lub w jakimkolwiek innym miejscu na terenie wokół hali przemysłowej, jego głównym zadaniem jest zwiększenie poziomu bezpieczeństwa znajdujących się tam pracowników i osób z zewnątrz. Tylko dobre oświetlenie ułatwi poruszanie się na terenie całego obiektu. Co więcej, w godzinach nocnych czy przy bardzo słabej widoczności bez odpowiedniego oświetlania nie ma mowy o prowadzeniu jakichkolwiek prac w sposób nie tylko bezpieczny, ale również wydajny i komfortowy. Grozi to nie tylko wypadkiem przy pracy, ale również uszkodzeniem sprzętu czy niepoprawnie wykonaną czynnością. Odpowiednie natężenie światła jest również bardzo ważne, żeby zminimalizować zmęczenie wzroku.
Oświetlenie terenów zewnętrznych powinno eliminować strefy cienia, umożliwiać monitorowanie terenu i zapobiegać potencjalnym zagrożeniom. Odpowiednio dobrane oświetlenie pozwala też na jednoznaczną identyfikację osób, pojazdów i ładunków w strefach magazynowych, przeładunkowych i komunikacyjnych. Wspiera dzięki temu procesy logistyczne, ułatwia załadunek i rozładunek, umożliwia sprawną komunikację i minimalizuje przestoje. Dobrze oświetlony teren odstrasza również potencjalnych złodziei i wszelkie inne niepożądane osoby.
Odpowiednio zaprojektowane i dobrane oświetlenie może także poprawić wygląd obiektu i jego otoczenia, co będzie wpływać na wizerunek firmy i postrzeganie jej przez klientów i partnerów biznesowych.
Źródła światła w oświetleniu zewnętrznym
W oświetleniu zewnętrznym stosuje się różne rodzaje źródeł światła – w teorii można wykorzystać wszystkie typy, które znajdziemy również w oświetleniu wewnątrz obiektów, jednak miejsce ich przeznaczenia i wymagania mogą determinować użycie konkretnych rodzajów. Wciąż dużą popularnością cieszą się tradycyjne żarówki, co wynika przede wszystkim z niskiej ich ceny, choć trzeba się liczyć z mniejszą ich skutecznością świetlną i efektywnością energetyczną. Z reguły żarówki stosuje się w mniej krytycznych miejscach.
Lepszą skuteczność świetlną niż tradycyjne żarówki zapewniają żarówki halogenowe. Dzięki zastosowaniu innej technologii mają one znacznie mniejsze wymiary. Ponadto są trwalsze i mogą np. pracować w wyższych temperaturach. Stosunkowo często wykorzystuje się je do oświetlenia dekoracyjnego elewacji obiektów.
Świetlówki, czyli lampy wyładowcze niskoprężne, używane są głównie w miejscach, które wymagają szerokiego rozproszenia światła. W przypadku zastosowań zewnętrznych preferuje się raczej świetlówki kompaktowe, które z jednej strony mają wyraźnie większą skuteczność świetlną, a z drugiej – zdecydowanie większą trwałość (nawet kilkunastokrotnie) niż standardowe żarówki.
Wysoką skutecznością świetlną i długą żywotnością charakteryzują się także lampy wysokoprężne, co czyni je idealnym wyborem w przypadku konieczności oświetlenia dużych powierzchni. Do tej kategorii oświetlenia należą m.in. lampy rtęciowe i ich odmiana, czyli lampy metalohalogenkowe, które mają wysoką moc świetlną i dobre odwzorowanie barw. Stosuje się je m.in. w strefach, w których wymagana jest dobra widoczność. Do grupy lamp wyładowczych (wysokoprężnych) zaliczamy również lampy sodowe, a także ksenony. Lampy sodowe wysokoprężne wyróżniają się relatywnie niskimi kosztami zakupu i dobrą efektywnością świetlną. Wykorzystywane są głównie w miejscach o mniejszych wymaganiach jakościowych. Z kolei lampy ksenonowe dostępne są w szerokim zakresie mocy i wyróżniają się wysoką temperaturą barwową i bardzo dobrym oddawaniem barw.
Podobnie jak w przypadku oświetlenia wnętrz różnych obiektów w ostatnim czasie na popularności zyskują również diody elektroluminescencyjne LED w oświetleniu zewnętrznym. Ich największą zaletą jest wysoka efektywność energetyczna (nawet do 70% mniejsze zużycie energii niż w przypadku tradycyjnych żarówek), długa żywotność (nawet 100 000 godzin pracy), możliwość emitowania różnorodnych kolorów światła i niskie koszty eksploatacji. Ponadto są odporne na uszkodzenia mechaniczne i wibracje, a także na zmienne warunki środowiskowe (mogą działać bez problemów przy bardzo niskich i bardzo wysokich temperaturach).
Oprawy oświetleniowe
Wybór opraw oświetleniowych jest jednym z najważniejszych kroków przy projektowaniu oświetlenia zewnętrznego, od których w dużej mierze zależy efektywność całej instalacji oświetleniowej. Oprawy powinny być przede wszystkim dostosowane do specyfiki danego miejsca, a także rodzaju źródła światła.
Ponieważ oświetlenie zewnętrzne narażone jest na zmienne warunki atmosferyczne (przede wszystkim opady, wahania temperatur, wiatr a także różnego rodzaju zanieczyszczenia), musi zapewniać odpowiednią ochronę przed nimi. W tym kontekście bardzo ważna jest klasa szczelności IP (International Protection). Jest to międzynarodowy standard, który informuje o poziomie ochrony przed wnikaniem ciał stałych (pierwsza cyfra) i przed wilgocią (druga cyfra). Klasa szczelności przed ciałami stałymi (pyłem, kurzem i innym zanieczyszczeniem) równa „0” oznacza całkowity brak ochrony, a cyfra „6” maksymalną pyłoszczelność. W przypadku ochrony przed wilgocią cyfra „0” również oznacza całkowity brak ochrony, natomiast cyfra „9” oznacza szczelność przed wodą pod wysokim ciśnieniem.
W przypadku oświetlenia zewnętrznego absolutnym minimum wydaje się klasa szczelności IP44. Oprawy w tej klasie chronią wnętrze przed ciałami stałymi o średnicy 1 mm i większymi oraz przed wodą rozpryskującą z każdej strony. Jeżeli na danym obszarze występuje duże zapylenie, wówczas należy wziąć pod uwagę oprawy o klasie szczelności min. IP54 (zapewniają ochronę przed wnikaniem pyłu).
Równie ważny jest materiał, z którego wykonana jest oprawa. Ponieważ mają one kontakt z wodą, należy stosować takie materiały, które będą odporne na korozję. Ponadto oprawy powinny być również odporne na uszkodzenia mechaniczne. Jest to o tyle ważne, że często lampy są montowane w trudno dostępnych miejscach i każde ich uszkodzenie będzie trudno naprawić. Dlatego też oprawy w oświetleniu zewnętrznym najczęściej wykonuje się z wysokiej jakości tworzyw sztucznych, aluminium, metalu czy poddanego obróbce szkła, które jest odporne na działanie czynników mechanicznych i termicznych.
Rodzaje lamp zewnętrznych:
- lampy natynkowe,
- zewnętrzne reflektory ścienne/stojące (skierowane na konkretne obszary, zapewniają intensywne oświetlenie tam, gdzie jest to najbardziej pożądane),
- lampy stojące (powinny być odpowiednio wysokie, żeby zapewnić równomierne rozproszenie światła, używane do oświetlania np. parkingów i dróg dojazdowych),
- słupki oświetleniowe (używane m.in. do oświetlania ścieżek dla pieszych),
- lampy cokołowe,
- zewnętrzne lampy wiszące.
Podstawowe parametry oświetlenia zewnętrznego
W przypadku lamp zewnętrznych, które stanowią oświetlenie miejsca pracy, należy stosować się do normy PN-EN 12464-2:2014-05 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz”. Norma ta określa minimalne wymagania dla światła zewnętrznego, które zapewniają komfort widzenia i wydolność wzrokową w różnych strefach.
Projektując oświetlenie zewnętrzne, należy uwzględnić najważniejsze parametry techniczne światła. Są to m.in.:
- natężenie oświetlenia,
- strumień świetlny (mierzy całkowitą ilość emitowanego światła – im wyższy strumień świetlny, tym jaśniej będzie w danym obszarze),
- skuteczność świetlna (określa efektywność źródła światła – wyższa wartość oznacza lepszą efektywność energetyczną),
- rozkład luminacji,
- temperatura barwowa (wpływa na percepcję kolorów – ciepłe światło sprzyja relaksowi, a zimne światło poprawia koncentrację),
- współczynnik oddawania barw (mierzy zdolność źródła światła do wiernego oddawania kolorów),
- olśnienie,
- migotanie światła.
Zgodnie z powyższą normą np. w strefach o bardzo niskim poziomie ryzyka (m.in. w strefach magazynowych z okazjonalnym ruchem na placach przemysłowych) natężenie oświetlenia eksploatacyjnego powinno wynosić 5 lx, równomierność oświetlenia – 0,25, graniczne wartości wskaźnika olśnienia – 55, a wskaźnik oddawania barw – 20. W strefach o wysokim ryzyku (m.in. strefy zagrożone ogniem i eksplozją, magazyny oleju, miejsca pracy na bokach wykopu na terenach budowy) minimalne natężenie oświetlenia powinno wynosić 50 lx, równomierność oświetlenia – 0,40, graniczne wartości wskaźnika olśnienia – 45, a wskaźnik oddawania barw – 20.
Nowoczesne systemy oświetleniowe i energooszczędne rozwiązania
Podobnie jak w przypadku oświetlenia wewnętrznego warto stosować rozwiązania, które pozwolą ograniczyć zużycie energii. To przede wszystkim różnego rodzaju rozwiązania automatyki (m.in. czujniki ruchu, czujniki zmierzchu, systemy sterowania oświetleniem, możliwość regulacji natężenia oświetlenia), dzięki którym możliwe jest zdalne zarządzanie całą instalacją oświetleniową, a także automatyczne reagowanie na zmienne warunki świetlne (samoczynne włączanie lub wyłączanie lamp albo ich przyciemnianie w nieużywanych obszarach).
Duży nacisk powinno się kłaść także na efektywność energetyczną oświetlenia zewnętrznego. Wybór nowoczesnych źródeł światła, np. lamp LED, pozwala na znaczną redukcję zużycia energii i ograniczenie kosztów eksploatacyjnych. Dodatkowo, zastosowanie czujników ruchu może zwiększyć oszczędności poprzez automatyczne wyłączanie świateł w nieużywanych obszarach.
Oświetlenie zewnętrzne na terenie obiektów przemysłowych wymaga interdyscyplinarnego podejścia. Profesjonalny projekt powinien uwzględniać nie tylko aspekty techniczne, ale również ergonomię, bezpieczeństwo i ekonomikę całego rozwiązania. Inwestycja w nowoczesne, energooszczędne i przemyślane oświetlenie zewnętrzne przekłada się na zwiększenie bezpieczeństwa, wydajności i komfortu pracy, stanowiąc kluczowy element infrastruktury przemysłowej.
