Oświetlenie awaryjne w halach przemysłowych i innych obiektach. Gdzie jest wymagane oświetlenie awaryjne?
Odpowiednio dobrane oświetlenie jest podstawą sprawnego funkcjonowania każdego obiektu przemysłowego. Nigdy jednak nie można wykluczyć niespodziewanej przerwy w dostawie prądu lub innej awarii, której efektem będzie całkowity lub częściowy brak światła. Może to prowadzić do różnych niebezpiecznych sytuacji na terenie hali produkcyjnej, w tym do zagrożenia życia lub zdrowia pracowników, ale również do kosztownego przerwania realizowanych procesów produkcyjnych. Dlatego tak istotne jest posiadanie oświetlenia awaryjnego.
Spis treści
- Oświetlenie awaryjne w świetle obowiązujących przepisów i norm
- W jakich obiektach trzeba stosować oświetlenie awaryjne?
- Oświetlenie awaryjne ewakuacyjne i zapasowe
- Oświetlenie awaryjne – dodatkowe wytyczne i parametry techniczne
- Dodatkowe obowiązki
Oświetlenie awaryjne w świetle obowiązujących przepisów i norm
Żeby oświetlenie awaryjne w pełni realizowało swoją funkcję musi spełniać liczne wytyczne dotyczące m.in. jego parametrów, miejsca montażu, a nawet częstotliwości poddawania przeglądom technicznym.
Szczegółowe regulacje znajdziemy w poniższych przepisach i normach:
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie – określa ogólne wytyczne dot. oświetlenia awaryjnego, a także reguluje pomieszczenia i miejsca, w których oświetlenie to należy stosować.
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów – zalicza awaryjne oświetlenie ewakuacyjne do kategorii urządzeń przeciwpożarowych i reguluje kwestię jego wykonania oraz przeglądów technicznych i czynności konserwacyjnych.
- PN-EN 1838:2013-11 „Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne” – w normie tej ustalono wymagania w odniesieniu do oświetlenia awaryjnego i oświetlenia zapasowego instalowanych w obiektach, gdzie takie oświetlenie jest wymagane. W szczególności dotyczy to miejsc publicznych i miejsc pracy.
- PN-EN 50172:2005 „Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego” – norma ta reguluje kwestie oświetlenia dróg ewakuacyjnych i znaków bezpieczeństwa stosownie do wielkości, typu i przeznaczenia budynku. Postanowienia normy odnoszą się do awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego we wszystkich miejscach pracy i budynkach publicznych, a także do ogólnie dostępnych dróg w wielopiętrowych budynkach mieszkalnych.
- PN-EN IEC 60598-2-22:2022-11 „Oprawy oświetleniowe. Część 2-22: Wymagania szczegółowe, Oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego” – norma ta określa ogólne wymagania dla opraw awaryjnych z elektrycznymi lampami zasilanymi z awaryjnych źródeł zasilania o napięciu nieprzekraczającym 1000 V.
- PN-HD 60364-5-56:2019-01 „Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 5-56: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Instalacje bezpieczeństwa” – norma ta natomiast zawiera ogólne wymagania dotyczące instalacji bezpieczeństwa, doboru i montażu elektrycznych systemów zasilania do instalacji bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwa elektrycznego zasilania instalacji.
W jakich obiektach trzeba stosować oświetlenie awaryjne?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami oświetlenie awaryjne jest konieczne w budynkach, w których zanik napięcia może spowodować nie tylko zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, ale także poważne zagrożenie środowiska lub znaczne straty materialne. Ponadto należy je stosować w tych pomieszczeniach, w których po zaniku oświetlenia podstawowego istnieje konieczność kontynuowania procesów w niezmieniony sposób lub ich bezpiecznego zakończenia. Każdorazowo czas działania oświetlenia awaryjnego należy dostosować do uwarunkowań, jakie wynikają z wykonywanych czynności oraz warunków występujących w pomieszczeniu.
Przepisy rozporządzenia ministra infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, wymieniają wprost te obiekty, w których oświetlenie awaryjne jest obowiązkowe. Są to przede wszystkim obiekty użyteczności publicznej, m.in. kina, teatry, filharmonie i inne sale widowiskowe, audytoria, lokale rozrywkowe i sale sportowe, przeznaczone dla ponad 200 osób, muzea, garaże o powierzchni netto ponad 1000 m2, a także budynki mieszkalne oraz budynki produkcyjne i magazynowe, o ile ich powierzchnia netto przekracza 2000 m2.
Oświetlenie awaryjne powinno się znajdować również na drogach ewakuacyjnych wymienionych wyżej obiektów, a także pomieszczeń, które są oświetlone wyłącznie światłem sztucznym, szpitali i innych budynków przeznaczonych dla osób o ograniczonej zdolności poruszania się
Oświetlenie awaryjne ewakuacyjne i zapasowe
Zgodnie z normą PN-EN 1838:2013-11 oświetlenie awaryjne dzielimy na oświetlenie ewakuacyjne i oświetlenie zapasowe. Celem awaryjnego oświetlenie ewakuacyjnego jest umożliwienie sprawnego i bezpiecznego opuszczenia pomieszczenia, w którym z różnych przyczyn zanikło oświetlenie podstawowe. Oświetlenie to może się nieznacznie różnić, w zależności od strefy, jakiej dotyczy.
Oświetlenie drogi ewakuacyjnej ma na celu zapewnienie właściwej widoczności na drogach, które umożliwiają bezpieczne opuszczenie budynku (uwidaczniając przeszkody wynikające z układu budynku), a także podświetla, ułatwiając lokalizację, urządzenia ochrony przeciwpożarowej i pozostałego sprzętu bezpieczeństwa. Oświetlenie to powinno również podświetlać znaki wskazujące kierunki ewakuacji.
Oświetlenie strefy otwartej (np. hali produkcyjnej lub magazynowej) ma umożliwić bezpieczne przemieszczenie się w kierunku drogi ewakuacyjnej. W przypadku występowania w danym pomieszczeniu przeszkód do wysokości 2 m, powinny być one również podświetlone.
Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka dotyczy tych miejsc, w których wykonywane są szczególnie niebezpieczne procesy lub które stwarzają potencjalnie niebezpieczną sytuację. Celem oświetlenia w tych miejscach jest umożliwienie zakończenia tych działań w sposób bezpieczny dla przebywających w tej strefie osób.
Druga kategoria oświetlenia awaryjnego, czyli oświetlenie zapasowe, ma umożliwić kontynuację wykonywanych czynności w takich samych warunkach świetlnych, o ile nie występuje zagrożenie życia lub zdrowia pracowników. Jeśli natężenie oświetlenia zapasowego jest niższe niż oświetlenia podstawowego, wówczas ma ono umożliwić bezpieczne zakończenie wykonywania danej czynności. Czas działania oświetlenia zapasowego powinien być dostosowany do wykonywanych procesów i warunków, jakie występują w danym pomieszczeniu.
Przeczytaj także:
- Smart metering – inteligentne pomiary zużycia energii w przemyśle
- Oświetlenie HCL w obiektach przemysłowych. Jak koncepcja Human Centric Lighting wpływa na komfort pracy?
- Jak obniżyć koszty utrzymania hali magazynowej?
Oświetlenie awaryjne – dodatkowe wytyczne i parametry techniczne
Oświetlenie awaryjne powinno załączać się samoistnie, niezwłocznie po wyłączeniu oświetlenia podstawowego i na wystarczający czas do opuszczenia budynku i/lub zakończenia wykonywania czynności. 50% wymaganego natężenia oświetlenia powinno być uzyskane w ciągu 5 s, a pełny poziom – w ciągu 60 s. Jeśli w hali działa oświetlenie zapasowe przez co najmniej 1 godzinę, wówczas pełni ono rolę również oświetlenia ewakuacyjnego. W pozostałych przypadkach konieczne jest zapewnienie oświetlenia ewakuacyjnego, które zapewni odpowiednią widoczność również przez minimum 1 godzinę od zaniku oświetlenia podstawowego.
Na drogach ewakuacyjnych lub strefach otwartych o powierzchni powyżej 60 m2 oświetlenie awaryjne powinno składać się z co najmniej dwóch opraw świetlnych umieszczonych minimum 2 m nad podłogą. Wartość natężenia oświetlenia na podłodze wzdłuż środkowej linii drogi ewakuacyjnej o szerokości do 2 m nie może być mniejsza niż 1 lx, a na centralnym pasie drogi, który stanowi co najmniej połowę szerokości drogi, nie mniejsza niż 0,5 lx. Jeśli drogi ewakuacyjne w halach są szersze, wówczas można stosować oświetlenie jak w przypadku stref otwartych. Ponadto należy zachować tzw. równomierność natężenia oświetlenia, tj. stosunek maksymalnego do minimalnego natężenia oświetlenia wzdłuż środkowej osi drogi ewakuacyjnej nie może przekraczać 40:1. Współczynnik Ra (wskaźnik oddawania barw) użytych opraw nie może być niższy niż 40. W przypadku sprzętu przeciwpożarowego, przycisków alarmowych i punktów pierwszej pomocy, o ile znajdują się one poza drogą ewakuacyjną, natężenie oświetlenia podłogi w ich otoczeniu musi wynosić minimum 5 lx.
Nieco bardziej restrykcyjne normy dotyczą oświetlenia stref wysokiego ryzyka. W tego typu pomieszczeniach natężenie oświetlenia ewakuacyjnego nie może być niższe niż 10% natężenia oświetlenia podstawowego, jednak nie mniej niż 15 lx. Wskaźnik równomierności natężenia nie może natomiast przekraczać 10:1.
Wspomniana wyżej norma PN-EN 1838:2013 wskazuje również, które miejsca powinny być szczególnie oświetlone, gdyż są istotne z punktu widzenia bezpiecznej ewakuacji. To m.in. wszystkie drzwi ewakuacyjne, schody, każda zmiana poziomu, każde skrzyżowanie dróg i zmiana kierunku drogi ewakuacyjnej.
Dodatkowe obowiązki
Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów instalacja oświetlenia awaryjnego w hali przemysłowej powinna być wykonana zgodnie z projektem uzgodnionym przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych. Warunkiem dopuszczenia do ich użytkowania jest przeprowadzenie odpowiednich prób i badań, które potwierdzają prawidłowość ich działania.
Oświetlenie awaryjne powinno być ponadto poddawane przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym, zgodnie z zasadami i w sposób określony w odpowiednich normach. Przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne powinny być przeprowadzane w okresach ustalonych przez producenta, jednak nie rzadziej niż raz w roku.
